انواع پیگمنت آبی و شید رنگی آن

در طول تاریخ، رنگ آبی یکی از پرطرفدارترین رنگدانه‌های هنرمندان بوده است. اولین رنگدانه‌های آبی از مواد معدنی مانند آزوریت و لاجورد ساخته شد، فرآیندی که کار بسیار سخت و فشرده‌ای بود. مصریان باستان اولین کسانی بودند که رنگدانه آبی به نام آبی مصری را تولید کردند که اکنون روش تهیه آن از بین رفته است. در قرون وسطی، لاجورد از افغانستان از طریق جاده ابریشم به اروپا صادر و به مهمترین رنگدانه آبی رنسانس تبدیل شد. زمانی که از پیگمنت آبی در طراحی استفاده می‌شد، آن نقاشی بسیار گران بود؛ در واقع پیگمنت آبی برای مهم ترین چهره های یک نقاشی در نظر گرفته شده بود، به همین دلیل است که فرهنگ‌های غربی معمولا مریم مقدس را با رنگ آبی مرتبط می‌دانند. در قرن هجدهم شاهد توسعه آبی پروس و سرولی بودیم؛ سپس به دنبال آن آبی کبالت در اوایل قرن نوزدهم وارد بازارهای فروش شد. در سال 1826 Ultramarine Blue، یک رنگدانه مصنوعی که از نظر شیمیایی با لاجورد یکسان است، ساخته شد. نکته عجیب این است رنگی که زمانی گران‌ترین رنگ بود، به یکی از در دسترس‌ترین رنگ‌ها در گذر زمان تبدیل شده است. در ادامه برخی از مهم‌ترین نوع‌های پیگمنت آبی را بررسی خواهیم کرد. 

PB 15 - فتالوسیانین آبی

رنگدانه‌های فتالوسیانین خانواده‌ای از رنگدانه‌های آلی مصنوعی آبی و سبز هستند که بر پایه انواع فتالوسیانین مس، ترکیب آبی تیره‌ای می‌سازند؛ معمولا این رنگ از واکنش انیدرید فتالیک، اوره، مس و آمونیاک تولید می‌شود. فتالوسیانین آبی یکی از انواع پیگمنت‌‌های آبی است که دارای ظاهری شفافی می‌باشد. طیف رنگی فتالوسیانین آبی که اصطلاحا PB 15 نیز می‌گویند، می‌تواند سبز-آبی یا قرمز-آبی باشد، اما معمولاً سبز-آبی است. PB 15 اولین بار در سال 1935 به عنوان رنگدانه با نام تجاری Monastral Blue فروخته شد؛ البته بعضی از تولید کنندگان رنگ هنوز از این نام برای پیگمنت آبی استفاده می‌کنند. در ان زمان تصور می‌شد که مهم‌ترین پیشرفت در ساخت رنگدانه‌های هنرمندان از زمان کشف آبی اولترامارین مصنوعی در سال 1826، فنتالوسیانین آبی است. فتالوسینانین آبی رنگدانه‌ای شفاف، بسیار لکه‌دار و به رنگ سبز-آبی روشن است. برخی از محدوده‌های رنگ سایه آبی فتالوسیانین را با فهرست کردن PB 15:1 یا PB 15:3 مشخص می‌کنند، اما اگر در این محدوده مشخص نشده باشد، به احتمال زیاد سایه سبز است. 

 

PB 15:1 - سایه قرمز آبی فتالوسیانین

یکی از انواع پیگمنت آبی، فتالوسیانین آبی است که خود دارای زیر گروه‌هایی از جمله PB 15:1 یا سایه قرمز آبی فتالوسیانین می‌شود. PB 15:1 به انواع گرمتر و قرمز رنگ آبی فتالوسیانین اشاره می‌کند که دارای ظاهری شفاف نیز است. از نظر سنگ ماستون شبیه آبی پروس است، اما هنگامیکه نازک می‌شود درخشندگی خالص آبی اولترامارین را دارد. این یک رنگ برای هنرمندانی است که می خواهند به ارزش‌های تیره و گرم در نقاشی های خود دست یابند.

 

PB 15:3 - سایه سبز آبی فتالوسیانین

از دیگر زیرمجموعه‌های PB 15 می‌توان به سایه سبز آبی فتالوسیانین یا به اصطلاح PB 15:3 اشاره کرد که همانند دیگر انواع خود دارای ظاهری شفاف است.PB 15:3  به طور خاص به سایه سبز رنگ آبی فتالوسیانین اشاره دارد.

PB27 - آبی پروس

آبی پروس که اغلب به عنوان آبی برلین نیز شناخته می‌شود، اولین بار در سال 1706 تولید شد. این آبی که به اصطلاح PB27 می‌نامند، بسیار تیره و با ارزش رنگی بالا است؛ از طرفی دارای ظاهر نیمه شفاف و طیف رنگی آبی مایل به قرمز است. می‌توانید آن را با Burnt Sienna مخلوط کنید تا طیف وسیعی از سبز و قهوه‌ای تیره را ایجاد کنید؛ یا با Burnt Umber مخلوط کنید تا رنگ سیاه ایجاد شود. این رنگدانه برای استفاده با چسب اکریلیک مناسب نیست، بنابراین متوجه خواهید شد که رنگ‌های اکریلیک آبی پروس با استفاده از رنگدانه‌های آبی دیگر و مشکی ساخته می‌شوند. موج بزرگ کاناگاوا هوکوسایی با استفاده از رنگ آبی پروس چاپ شد. شما می‌توانید پیگمنت آبی پروس را از پلیرنگ تهیه کنید.

 

PB 28 -کبالت آبی

کبالت آبی یا PB 28 از جمله پیگمنت‌های مهمی است که دارای ظاهری نیمه مات تا مات و طیف رنگی آبی کمی مایل به سبز است. رنگدانه‌ای که امروزه با نام کبالت آبی (اکسید آلومینیوم کبالت) می‌شناسیم در سال 1802 توسط لوئیس ژاک تنارد ساخته شد که آن را "رنگ آبی به زیبایی اولترامارین" توصیف کرد (اشاره به رنگدانه تاریخی آبی اولترامارین، ساخته شده با ماده معدنی لاجورد که در آن زمان بسیار ارزشمند بود). برخلاف شفافیت تمیزی  Ultramarine Blue، آبی کبالت دارای کیفیت کم، نیمه شفاف و قدرت رنگ پذیری نسبتاً کمی دارد. از طرفی در آبرنگ دانه بندی بالایی دارد و حتی پس از خشک شدن به راحتی از روی کاغذ برداشته می شود.   

PB 29 - آبی اولترامارین

آبی اولترامارین جزو پیگمنت‌های مهم آبی است که به اختصار آن را PB 29 می‌نامند که دارای ظاهری نیمه شفاف و طیف رنگی آبی مایل به قرمز است. PB29 به اولترامارین معدنی و مصنوعی اشاره دارد اما لاجورد واقعی اکنون بسیار کمیاب است. آبی مدرن اولترامارین یک نسخه مصنوعی از رنگدانه معدنی تاریخی لاجورد است. در سال 1826 شیمیدان فرانسوی Jean-Baptiste      Guimet  با حرارت دادن کائولینیت، کربنات سدیم و گوگرد در یک کوره، قصد ایجاد رنگدانه‌ای که از نظر شیمیایی شبیه به لاجورد بود را داشت، اما رنگی حتی زنده تر از آن کشف کرد. Synthetic Ultramarine Blue معمولاً گرم و آبی مایل به قرمز است؛ انواع مختلفی از Ultramarine وجود دارد و برخی از مارک‌های حرفه‌ای بیش از یکی را در محدوده خود دارند. گاهی اوقات آنها را به عنوان "سبز سایه" یا "قرمز سایه" برای نشان دادن سوگیری رنگ متمایز می کنند.

 

PB 33 - منگنز آبی (تقویت شده)

منگنز آبی تقویت شده یا همان PB 33 یک آبی آسمانی روشن است که اکنون با کمک مخلوطی از رنگدانه‌های آبی، سبز و سفید تولید می‌شود. باتوجه به اینکه ساخت منگنز بلو اصل به دلیل نگرانی‌های زیست محیطی متوقف شد، PB33 با تقاضای بیشتری روبه‌رو شد. منگنر آبی ظاهری نیمه شفاف تا نیمه مات دارد که مورد توجه هنرمندان زیادی قرار گرفت.

 

PB 35 - آبی سرولین

PB 35  یا همان ابی سرولین با ظاهری نیمه مات تا مات، به عنوان یک رنگدانه هنرمندپسند در دهه 1860 معرفی شد. آبی سرولین   به رنگ (آبی اصیل) Cerulean برگرفته از لاتین caerulum به معنی (آسمان) در نظر گرفته شد. این پیگمنت مورد توجه و علاقه امپرسیونیست‌ها قرار گرفته بود که از آن برای رنگ آمیزی آسمان در نقاشی‌ها استفاده کنند. می‌توان آبی سرولین را با تیتانیوم سفید نشده ( PW 6:1 ) مخلوط کنید تا به رنگ کمی سبز مایل به خاکستری تبدیل شود. در آبرنگ، Cerulean Blue  دارای دانه بندی بالایی است.

 

PB 36 - کروم آبی سرولین

PB 36 (اکسید کروم آلومینیوم کبالت) یک نوع دیگر از آبی سرولین است که به دلیل محتوای کبالت پایین‌تر از PB 35 دارای قیمت کمتری می‌باشد. PB 36 دارای ظاهری نیمه شفاف تا مات و طیف رنگی آبی-سبز است و عموماً کمی سبزتر، قوی‌تر و قدرت رنگ‌دهی بالاتری دارد. PB36 مانند  PB 35، در آبرنگ بسیار دانه بندی می شود. 

 

PB 60 - ایندانترن آبی

پیگمنت ایندانترن آبی یا به اصطلاح PB 60 دارای ظاهری نیمه شفاف تا شفاف و تقریباً سیاه در سنگ ماستون است، اما به رنگ آبی گرم و تیره رقیق می‌شود. البته گاهی اوقات به رنگ سبز-آبی نیز دیده می‌شود. Indanthrene Blue با مخلوط رنگ‌های زرد، طیفی از سبزها برای نقاشی منظره ایجاد می‌کند؛ از طرفی در ترکیب با Pyrrole Red برای ایجاد بنفش‌های عمیق ایده آل است. این رنگ کاملاً خاموش است که برای برخی از هنرمندان عالی است، اما اگر به دنبال رنگ آبی بسیار تیره با جنب و جوش بیشتر هستید، آبی پروسی ( PB 27 ) را امتحان کنید. 

 

PB 74 - کبالت آبی عمیق

سیلیکات روی کبالت یا همان PB 74 جزو رنگدانه‌های پیگمنت آبی است که برخی آن را کبالت آبی عمیق می‌نامند، رنگ قرمز بیشتری نسبت به آبی کبالت دارد. PB 28 در سایه نزدیک به آبی اولترامارین PB 29است ، اما از نظر سنگی تیره تر و مات تر است.

PB 86 - YinMn آبی

YinMn Blue  یا PB 86 جدیدترین رنگدانه آبی است که دارای ظاهر مات با طیف رنگی آبی مایل به قرمز است. این پیگمنت به طور تصادفی در سال 2009 توسط یک دانشجوی فارغ التحصیل در دانشگاه ایالتی اورگان کشف شد. علت نام غیرمعمول آن به نمادهای تناوبی عناصر موجود در آن اشاره دارد( ایتریوم (Y)، ایندیم (In) و(Mn) منگنر). آبی YinMn کمی قرمزتر از آبی اولترامارین و بسیار مات است.این پیگمنت تنها در چند محدوده رنگ موجود است، اما می‌توان انتظار داشت که در سال‌های آینده میزان آن افزایش یابد.

 

سخن پایانی

 پیگمنت آبی جزو رنگ‌های ارزشمند و خاص در سالیان گذشته بوده است به شکلی که فقط در برخی نقاشی‌های مهم از این رنگ استفاده می‌کرده‌اند. با گذر زمان همواره بر تعداد انواع مختلف این رنگ افزوده شد؛ به طوری که امروزه شاهد انواع مختلفی از پیگمنت‌های آبی هستیم. هرکدام از این زیر مجموعه‌های آبی، دارای طیف رنگی و ویژگی‌های مربوط به خود هستند که در این مقاله به طور کامل به آن پرداخته شده است.