پیگمنت لیک یا گیاهی چیست؟| نحوه ساخت و نکات مهم

استفاده از رنگ در کاربردهای غذایی و مرتبط با سلامت انسان یکی از چالش‌های اصلی در طراحی و تغییر ظاهر غذا، دارو و محصولات آرایشی و بهداشتی بوده است با توجه به آنکه تنها برخی پیگمنت‌ها با بدن انسان سازگار است انتخاب یک پیگمنت بهداشتی اهمیت بالایی دارد. پیگمنت‌های لیک دسته مهم از پیگمنت‌های گیاهی هستند که با توجه به آنکه از گل و گیاه استخراج شده کاملا طبیعی بوده و برای کاربردهای غذایی، دارویی و بهداشتی مناسب هستند. در  این مقاله از پلیرنگ به بررسی مفهوم پیگمنت لیک، پیگمنت‌های گیاهی و منابع آن پرداخته شده است.

 

پیگمنت لیک چیست؟

پیگمنت لیک یا  lake piment در واقع از تبدیل رنگدانه موجود در گل یا گیاه به پیگمنت ایجاد می‌شود. در فرآیند تولید پیگمنت لیک، رنگدانه موجود در گیاه که از نوع دآی است با یک نمک فلزی رسوب داده شده و پس از فیلتر شدن و شستشو پودر شده و آماده مصرف می‌شود. پیگمنت لیک بر خلاف دآی موجود در گیاه که حلال است، نامحلول بوده و از طریق دیسپرس شدن ایجاد رنگ می‌کند.

انتخاب گیاه برای پیگمنت لیک

به طور کلی هر گیاهی که رنگدانه قوی داشته باشد را می‌توان برای تهیه پیگمنت لیک استفاده نمود. به شکل سنتی از ریشه روناس، گیاه خولان، گل همیشه بهار، گل بقم و... به علت رنگدهی و ماندگار رنگ خوب و همچنین خواص دارویی آنها برای تهیه پیگمنت لیک استفاده شده است با این وجود محدودیتی در استفاده از گیاهان وجود ندارد به طور مثال برای شروع می‌توان از پوست انار و... استفاده نمود.

کاربرد پیگمنت لیک یا پیگمنت گیاهی

پیگمنت لیک به علت آنکه از منابع طبیعی استخراج شده عمدتا گران است و تنها برای کاربردهای غذایی، دارویی و ساخت محصولات آرایشی از جمله رژ لب و... استفاده بیشتری دارد. با این حال در استفاده از آن برای کاربردهایی چون رنگ روغن، آبرنگ و کاربردهای هنری دیگر نیز محدودیتی وجود ندارد.

مواد و تجهیزات لازم برای تهیه پیگمنت گیاهی (پیگمنت لیک)

قابلمه و ظرف شیشه ای

قاشق همزن

فیلتر قهوه

پارچه موسلین

گیاه و آبی

آلوم ( زاج سفید)

کربنات سدیم

 

مراحل تهیه پیگمنت لیک

1-استخراج دآی (رنگدانه گیاه)

گیاه مورد نظر را در یک ظرف پر از آب داغ ریخته و شب تا صبح به حال خود بگذارید. در روز بعد ظرف را به آرامی و به مدت 30 تا 40 دقیقه حرارت داده تا مخلوط نیم جوش شود. و از جوشیدن مخلوط جلوگیری کنید.

 

جدا کردن دآی از محلول

محلول رنگی حاصل شده از مرحله قبل را با استفاده از پارچه موسلین، فیلتر کنید تا آب آن جدا شود. با استفاده از پارچه موسلین مخلوط را خوب فشار دهید تا تمام رنگ آن خارج شود.

در این مرحله دآی استخراج شده ایجا شده است. در این مرحله یک محلول 10 درصد از زاج سفید در آب گرم ساخته و به تدریج به ظرف حاوی رنگدانه استخراج شده اضافه می‌‌کنیم با اضافه کردن محلول زاج به صورت متوجه تغییر رنگ رنگدانه می‌شویم. در یک ظرف جدا محلول 2.5 درصد از سدیم کربنات ساخته و به آرامی و به همراه هم زدن آنرا به محلول رنگی اضافه می‌کنیم. پس از این مرحله دآی شروع به رسوب کردن کرده و تبدیل به پیگمنت می‌شود.

مقدار اضافه کرده زاج سفید و سدیم کربنات چقدر است؟

این مقدار بستگی به نوع گیاه و محلول آبی آن دارد اما به عنوان نکته فنی باید در نظر داشت که این مواد به آرامی به محلول رنگی اضافه شوند.  و نکته آخر اینکه p H  مخلوط باید در محدوده 7 باشد و نباید اسیدی یا بازی شود.

استراحت محلول

در این مرحله به محلول فرصت داده شده ( معمولا شب تا صبح) تا کامل ته نشین شود. بعد از ته نشین شدن می‌توان مایع روی آن را جدا کرد.

فیلترکردن و شستشو

در این مرحله یک قیف به همراه فیلتر قهوه آماده کرده و محلول را از فیلتر عبور می‌دهیم و روی آن آب ریخته تا تمام نمک‌ها و ناخالصی از آن جدا شود. شستو پیگمنت با آب و فیلتر کردن مجدد می‌تواند چند مرحله انجام شده تا پیگمنت از نمک اضافی به خوبی فیلتر شود.

مرحله خشک کردن

در این مرحله پیگمنت خیس را در جایی گرم و خشک نگهداری کرده تا به خوبی خشک شود. خشک شدن کامل پیگمنت در کیفیت نهایی آن تاثیر زیادی دارد.